Et in Arcadia ego – Μέρος Δεύτερον

Στο Παρίσι και στην Μασσαλία, στην Αθήνα, κάτω από την Ακρόπολη στα Αναφιώτικα, στην Τεργέστη και τη Λισσαβόνα, στο Ισπανικό λιμάνι των πολιτισμών, την Καρθαγένη, υπάρχουν κάτι παμπάλαια καπηλειά. Βρίσκονται σε δρόμους στενούς, σκοτεινούς, σε μυστικά σημεία της πόλης, καμιά φορά σε αδιέξοδα, αθέατα από τους πολλούς. Είναι όμως με όμορφη ατμόσφαιρα, γραφικά, περίεργα διακοσμημένα, που σε γοητεύουν, μέρη συνάντησης, μυστήριων ανθρώπων ανά τους αιώνες, φρουρών μυστικής γνώσης, συγγραφέων, ποιητών και ζωγράφων και ίσως ακόμα και αλχημιστών. Σ’ αυτές τις μυστικές σάλες μαζεύονταν άλλοτε, αλλά και τώρα όμως, οι αναζητητές του πνεύματος και του ιδανικού. Τι κοινό έχουν όλα αυτά τα μυσταγωγικά εντευκτήρια, που μπορεί να τα βρει κανείς σε κάθε ευρωπαϊκή πόλη; Η επιγραφή στην είσοδο. Γράφει πάντα ET IN ARCADIA EGO.

Σφραγίδα της «Αρκαδικής» Ακαδημίας στην Ρώμη, 1690

Από την πρώτη εμφάνιση της φράσης στον πίνακα του Guercino στα 1618, η μυστική παράδοση πήρε αυτήν τη φράση, την αναγραμμάτισε και την έκανε ακόμα πιο αινιγματική «I TENGO ARCANA DEI», δηλαδή «κρατώ τα μυστικά Του Θεού» (Holy Blood and the Holy Grail -   Michael Baigent, Richard Leigh, και Henry Lincoln - 1982). Δια μέσου της αναγέννησης, έγινε η κωδικοποιημένη φράση που χρησιμοποιήθηκε από ένα «υπόγειο ρεύμα», ένα αόρατο κολλέγιο από «αδελφές» ψυχές που μοιράζονταν μυστικά μιας εσωτερικής γνώσης μέσω εκκεντρικών κύκλων και μυστηριακών σχολών γεμάτων συμβολισμούς και αλληγορικά μηνύματα, έμπνεων από φιλοσοφικό και θρησκευτικό συγκρητισμό αντλούμενο από την πλούσια εσωτεριστική παράδοση του Πυθαγορισμού, του Ορφισμού, του Νεοπλατωνισμού, των Γνωστικών, των Χαλδαϊκών χρησμών, των Καβαλιστών, του Ερμητισμού. Παράδειγμα, κορυφαίο άλλωστε, είναι αυτό του Leonardo da Vinci και του Nicholas Poussin, με τον δεύτερο να μας ενδιαφέρει περισσότερο στο παρόν άρθρο. Κατά μια παραπλήσια ερμηνεία η Arcadia είναι η Arca-dei (Ark of God) δηλαδή η κιβωτός του θεού. ‘Ετσι, σαν το μίτο της Αριάδνης, οδηγούμαστε σε λαβύρινθο νοημάτων και κρυμμένων διαστάσεων, καθώς υπάρχει ολόκληρο κίνημα που περιστρέφεται γύρω από έναν ελληνικό τόπο. Τι άλλο κρύβεται όμως στην Αρκαδία και στον βαθύτερο συμβολισμό της πέραν του φιλολογικού και καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος ;

Η φράση αυτή, αποτυπώθηκε και στο τάφο της κόμισσας Marie de Blanchefort, που πέθανε το 1781, απογόνου του Μπερτράν Ντε Μπλανσφόρ, τετάρτου μαγίστρου των Ναϊτών. Ο τάφος φέρεται να βρισκόταν στην Ρεν λε Σατώ, ένα μικρό, φαινομενικά ασήμαντο αλλά ιστορικό χωριουδάκι στη Νότια Γαλλία, σαράντα χιλιόμετρα από την Καρκασόν. Εκεί υπάρχει μια εκκλησία αφιερωμένη στην Μαρία Μαγδαληνή η διακόσμηση της οποίας, ακόμη και για τους πιο σκεπτικιστές, φαντάζει πραγματικά περίεργη και εξαιρετικά συμβολική και είναι η αφετηρία για μια ιστορία που αγγίζει τα όρια του παραλόγου.

...............

Η είσοδος στον περίβολο της εκκλησίας / Μαύρο άγαλμα του διαβόλου, που στηρίζει την δεξαμενη με τον αγιασμό 

.............

Κίονας που φέρει ανάγλυφη λατινική επιγραφή «Terribilis est locus iste» δηλ. «αυτός ο τόπος είναι τρομακτικός» / Άγαλμα μαύρης Μαντόνας (Παναγία)

Η Ρεν λε Σατώ ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πόλη του βασιλείου των Βησιγότθων (που λέγεται ότι είχαν στην κατοχή τους αμύθητους θησαυρούς, τους οποίους έκρυψαν σε υπόγειες στοές). Στην ευρύτερη περιοχή της Ρεν λε Σατώ δραστηριοποιούνταν μυστικές εταιρίες με αποστολή την φύλαξη της διαδοχής αίματος και την διατήρηση (αργότερα αποκατάσταση) της εξουσίας της βασιλικής δυναστείας των Μεροβιγγείων, όπως το περίφημο Τάγμα της Σιών, που εικάζεται ότι δημιούργησε τους Ναΐτες, ένα μοναστικό και τάγμα ιπποτών συνάμα. Ιδρυτής της δυναστείας ήταν ο Μεροβέκ και πρώτος βασιλέας ο Κλόβις (αρχές 6ου αι.) Η βασιλεία της δυναστείας διακόπηκε με τη δολοφονία του βασιλέα Νταγκομπέρ 2ου (τέλη 6ου αι.). Ο γιος του, ο Σιγκισμπέρ, ανέλαβε αξιώματα στη Ρεν λε Σατώ. Τρεις αιώνες αργότερα ένας απόγονος της οικογένειας, ο Γκόντφρεϋ ντε Μπουγιόν, ηγήθηκε της πρώτης Σταυροφορίας για την απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ από τους Μουσουλμάνους και στον απόηχο αυτής δημιουργήθηκαν οι Ναΐτες. Εκεί (στη Ρεν λε Σατώ) και στην Σκωτία κρύφτηκαν οι μόνοι που διεσώθηκαν όταν το Τάγμα τους διαλύθηκε από τις φονικές διώξεις του βασιλέα Φιλίππου Δ΄του Ωραίου σε μυστική συνεργασία με τον Πάπα Κλήμη τον Ε΄. Ας θυμηθούμε ότι το Τάγμα των Ιπποτών του Ναού ιδρύθηκε το 1118 από 9 φτωχούς ιππότες που έβαλαν σκοπό να προστατεύουν τους προσκυνητές στους Αγίους Τόπους. Από λίγοι και φτωχοί έγιναν πολλοί και πλούσιοι, με ισχύ που απλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Λέγεται ότι κατείχαν αμύθητους θησαυρούς, αλλά και ένα μεγάλο μυστικό που αφορούσε το θάνατο του Ιησού Χριστού...

Knight Templars, members of the Poor Knights of Christ and of the Temple of Solomon

Η Ρεν λε Σατώ ανήκει στην ευρύτερη περιοχή του Λανγκεντόκ (Languedoc σημαίνει η γλώσσα των τροβαδούρων και των μύθων της ιπποσύνης, ο τόπος που αναπτύχθηκε ο θρύλος του Άγιου Δισκοπότηρου) όπου έγιναν μεγάλες σφαγές των Καθαρών από τον ανάλγητο αββά του Σιτώ (Citeaux) που διέταξε την εξόντωσή τους. Οι Καθαροί είχαν "αιρετικές" (παγανιστικές) μανιχαϊστικές θρησκευτικές αντιλήψεις και τάραξαν για αρκετά χρόνια την συνοχή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Λέγεται ότι και αυτοί, πριν το τέλος τους, πρόλαβαν να θάψουν τους θησαυρούς τους. Το Montsegur, λίγα χιλιόμετρα από τη Ρεν λε Σατώ, τελευταίο οχυρό των Καθαρών, λέγεται ότι ήταν το μέρος όπου φυλασσόταν το Άγιο Δισκοπότηρο, ποτίζοντας το δέντρο της κέλτικης παράδοσης των Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης και της αναζήτησης του ιερού Γκράαλ, εμπνέοντας τον μεγάλο μουσουργό Ριχάρδο Βάγκνερ να συγγράψει την όπερα Πάρσιφαλ και τέλος ενθαρρύνοντας τους κυνηγούς αρχαιοτήτων όπως ο θρυλικός Otto Rahn (1904-1939) ή αλλιώς «πραγματικός Ιντιάνα Τζόουνς» σε κινηματογραφικού είδους πραγματικές περιπέτειες.

Sir Galahad at the Shrine of the Holy Grail

Μέσα σε όλο αυτό το παραϊστορικό και αποκρυφιστικό πλαίσιο, πολλοί θεωρούν ότι ο πίνακας του Πουσσέν (το τοπίο και ο τάφος) απεικονίζει ένα πραγματικό μνημείο στην περιοχή αυτή (είναι εντυπωσιακή η ομοιότητα με τον περίφημο μνημείο στην Les Pontils). Η πόλη Ρεν λε Σατώ, όπως αναφέραμε, σχετίζεται με μια παράξενη ιστορία, που θέλει τον ιερέα Μπερανζέ Σωνιέρ κατά τις εργασίες κάποιας ανακαίνισης του ναού, να είχε ανακαλύψει στον εκεί καθεδρικό ναό κρυμμένες περγαμηνές και ίσως το μυστικό για ένα θησαυρό των Ναϊτών. Ο Σωνιέρ (αββάς) από το 1885 μέχρι το θάνατό του, το 1917) ξαφνικά βρέθηκε σε μια νύχτα με μεγάλα πλούτη που η προέλευσή τους δεν εξηγήθηκε ποτέ, ίσως αποκρυπτογραφώντας φράσεις σαν κι αυτή του θρυλικού πίνακα αιώνες πίσω. Μήπως ο Πουσσέν μέσα από τον πίνακα και τους συμβολισμούς του (ο πίνακας έχει εντυπωσιακή γεωμετρία και σημειολογία) προσπαθούσε να δείξει το μέρος του θησαυρού; Ήταν ο θησαυρός των Βησιγότθων; Ο θησαυρός των Ναϊτών; Ο θησαυρός των Καθαρών; Ή ένας θησαυρός "μυστικής" αξίας και όχι μόνο υλικής αξίας ; Μήπως αυτός "θησαυρός"  ανακαλύφθηκε από τον  Σωνιέρ και μήπως μαζί με τα αμύθητα πλούτη ήταν και το "μεγάλο μυστικό" του Τάγματος της Σιών και των Ναϊτών, ότι δηλαδή ο πραγματικός ιδρυτής της δυναστείας των Μεροβίγγειων δεν ήταν ο Μεροβέκ, όπως πιστεύεται, αλλά ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, ένας επίγειος βασιλέας του οποίου οι αληθινοί εκ αίματος απόγονοι θεωρούσαν ότι είχαν κάθε δικαίωμα του Βασιλεύειν ;

Ο περίφημος τάφος, μερικά μίλια μακριά από τη Renne-le-Chateau, στην περιοχή Les Pontils, πρν ανατιναχτεί με δυναμίτη από κυνηγό θησαυρών και στην συνέχεια καταστραφεί ολοσχερώς από τον ιδιοκτήτη του κτήματος (1988)

Ο Σωνιέρ πάντως, αποδεδειγμένα, ταξιδεύει στο Παρίσι και έρχεται σε επαφή με ανώτατους εκκλησιαστικούς παράγοντες ενώ παράλληλα έχει ξεκινήσει ογκώδη αλληλογραφία και συναναστροφές με σημαίνοντα πρόσωπα της εποχής, όλα αυτά μετά τον αδικαιολόγητο πλουτισμό του, διευρύνοντας τις γνωριμίες του (ανάμεσά τους και ο συνθέτης Κλωντ Ντεμπυσσύ, που ως επικεφαλής μυστικού τάγματος θα πρέπει να γνώριζε πολλά) και το περίεργο, καθοδηγημένος, φρόντισε να αποκτήσει από το μουσείο του Λούβρου ένα αντίγραφο του πίνακα "Οι βοσκοί της Αρκαδίας" του Νικολά Πουσσέν, ένα αντίγραφο του πίνακα του Νταβίντ Τενιέρ που απεικόνιζε τον Άγιο Αντώνιο (και οι δύο ήταν πίνακες με μυστικούς συμβολισμούς) καθώς και γραμματόσημα με πορτραίτα βασιλικών οικογενειών της Ευρώπης.

The Temptation of St. Anthony, c.1645 - David Teniers

Άσχετα αν μπορεί ή όχι να πιστέψει κανείς σε όλο της το εύρος την περίεργη αυτή ιστορία, σίγουρο είναι ότι το μυστήριο του Ρεν λε Σατώ και η ρίζα της παράδοσης του εσωτερισμού της Νότιας Γαλλίας δεν είναι ούτε υπόθεση των τελευταίων ετών, ούτε ανασύρονται από ένα μυθιστόρημα ή μια ταινία. Κι αν ακόμη υποθέσουμε ότι όλα τα ανωτέρω είναι προϊόν αχαλίνωτης φαντασίας και κλασσικής περίπτωσης συνωμοσιολογίας πάνω σε ένα αριστούργημα ενός άδολου καλλιτέχνη όπως ο Πουσσέν (1594-1665), η μελέτη της ζωής και της πορείας του καλλιτέχνη ίσως μας προβληματίσει εκ νέου και μας κάνει να το ξανασκεφτούμε όσο ορθολογιστές κι αν θέλουμε να φανούμε.

Sel portrait by Nicolas Poussin, 1650

 Ο Πουσσέν λοιπόν, δεν υπήρξε αριστοκράτης, αλλά φτωχός γιός αγροτών και δεν ήταν παρά μόνο όταν βρέθηκε μέσω του ποιητή της Μαρίας των Μεδίκων Τζανμπατίστα Μαρίνο στην εν λόγω αυλή (θυμηθείτε την αναφορά στον α΄ μέρος περί του Jacopo Sannazaro των Μεδίκων και τ’ αρκαδικά τοπία) οπότε και γνωρίζεται με σημαντικές προσωπικότητες μέχρι η φήμη του να φτάσει στην βασιλική Γαλλική αυλή. Έτσι ταξιδεύοντας μεταξύ Παρισίων και Ρώμης έμεινε στην ιστορία ως «καλλιτέχνης-φιλόσοφος» !!! Στην Γαλλική αυλή αν και πήγε κατόπιν ισχυρών πιέσεων του περίφημου Καρδιναλίου Ρισελιέ και του ίδιου του Βασιλιά, βρέθηκε στο τέλος ταπεινωμένος και σε εξαιρετική δυσμένεια αναγκαζόμενος να επιστέψει στην Ρώμη. Αιτία της δυσμένειας φέρεται το 1656 η ανάμειξη σε συνωμοσία, εναντίον του Λουδοβίκου του 14ου, πίσω από την πλάτη του οποίου σχεδιαζόταν ενδεχομένως η ανατροπή του μέσω της γνώσης ενός μυστικού. Μάλλον όμως τα σχέδια αυτά αποκαλύφθηκαν και ο ιθύνων νους στάλθηκε στη φυλακή (λέγεται μάλιστα ότι αυτός ήταν ο άνθρωπος που ενέπνευσε το μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου Δουμά με το γνωστό «Σιδηρούν Προσωπείον», ο οποίος κατείχε ένα τόσο φρικτό μυστικό ώστε να έχει τέτοια τύχη). Ο Λουδοβίκος 14ος κατόρθωσε με μεγάλες προσπάθειες να αποκτήσει τον πίνακα "Οι βοσκοί της Αρκαδίας" του Πουσσέν  για να τον κρύψει !!! Ο Πουσσέν, χωρίς να αναφέρεται ως μέλος του Τάγματος της Σιών, ωστόσο αποδεικνύεται ότι δεν είναι τυχαίος και τ’ όνομά του εμφανίζεται σε κάποια χειρόγραφα της Μονής της Σιών. Ίσως γνώρισε μυστικά που τα πέρασε κωδικοποιημένα σε ορισμένους πίνακές του. Για κάποιον άγνωστο λόγο λοιπόν, ζωγραφίζει εκεί στα 1630 έναν πίνακα που του δίνει τον τίτλο : «Οι Βοσκοί της Αρκαδίας» ο οποίος του γίνεται εμμονή ώστε να φτιάξει και έναν δεύτερο. Για κάποιο λόγο μυστήριο ακόμη, πάνω στο έργο (υπενθυμίζουμε ο πίνακας έχει εντυπωσιακή γεωμετρία και σημειολογία και βασίζεται στην εφαρμογή της "χρυσής τομής" που έχει μαθηματική, αστρονομική και μυστικιστική σημασία) γράφει στα λατινικά την αινιγματική φράση Et in Arcadia ego, δηλαδή ήμουν κι εγώ στην Αρκαδία, φράση η οποία απασχολεί εν κρυπτώ εδώ και αιώνες μυστικιστές αλχημιστές και κάθε είδους ερευνητές. Θα ήταν βέβαια παράτολμο σχετικά με τον πίνακα και την όποια συνωμοσία σε βάρος του βασιλιά να μιλήσουμε για την κατοχή του Άγιου Δισκοπότηρου, που θα αποδείκνυε τα δικαιώματα της Μεροβιγγειανής δυναστείας αλλά και θα κλόνιζε τα θεμέλια της Καθολικής Εκκλησίας, ανατρέποντας όλα τα σχετικά με τη σταύρωση και το θάνατο του Ιησού ακόμη και εξηγώντας ακόμη κι αυτήν την τύχη των Ναϊτών. 

...............

Η άλλη όψη του Shugborough Hall του Stafforshire της Αγγλίας που παρατέθηκε στο α’ μέρος, όπου έκπληκτοι οι γνώστες της Αρκαδικής σημειολογίας βρίσκουν ένα μνημείο του 18^ου αιώνα. Αυτό φέρει γλυπτό, σχεδόν απομίμηση του πίνακα του Πουσσέν μαζί όμως με ένα γρίφο-κείμενο 10 γραμμάτων (O.U.O.S.V.A.V.V.), που μέχρι σήμερα ταλαιπωρεί τους ιστορικούς και τους επίδοξους αποκρυπτογράφους (μεταξύ τους και οι Κάρολος Ντίκενς και Κάρολος Δαρβίνος). Φιλοτεχνήθηκε μεταξύ 1748 και 1763 (από απόγονους των διαφυγόντων Ναϊτών ;). Η προσφιλή μας φράση είναι επιτηδευμένα σκαλισμένη εκεί που δείχνουν οι βοσκοί, να μην διαφύγει της προσοχής του περαστικού.

Η κατά πάσα πιθανότητα ψευδοϊστορία της Μαρίας Μαγδαληνής και του Ιησού, προϊόν της γόνιμης φαντασίας του συγγραφέα Νταν Μπράουν και των προκατόχων του, ας μην αποσπά την προσοχή στο ότι μέσα από την όλη παραφιλολογία, τα αντικρουόμενα και συχνά αστήρικτα συμπεράσματα, αναδύθηκαν και ορισμένα ζητήματα υπαρκτά και καθόλου φανταστικά που εμφανίζονται από το πουθενά σε διάφορα κείμενα και μελέτες χωρίς να μπορεί να εξηγήσει κανείς το πώς και το γιατί. Ένα από αυτά , που μέχρι σήμερα έχει θιγεί ελάχιστα, είναι το μεγάλο αίνιγμα της Αρχαίας Ελληνικής Αρκαδίας και του μετέπειτα συμβολισμού που αναδύθηκε στον 16ο αιώνα σ’ ένα σημαντικό ιδεολογικό κίνημα και ενέπνευσε τεράστιες προσωπικότητες του Ευρωπαϊκού πνεύματος.

Το αν συνδέεται και απλώνεται στην "υπόγεια" εσωτερική ευρωπαϊκή παράδοση της πυθαγόρειας, γνωστικής, καββαλίστικης και ερμητικής σκέψης, ως κάτι άλλο εντελώς διαφορετικό που ξεφεύγει τελείως από τα καθιερωμένα, κάτι πολύ σχετικότερο, από ένα μυστικό που μ' αυτό τον τρόπο μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, δεν μπορούμε να το απαντήσουμε με βεβαιότητα. Όπως είναι αναμενόμενο σε κάθε τέτοιο περίπλοκο θέμα, σοβαροί και μη σοβαροί ερευνητές έχουν δώσει ένα σωρό «εξηγήσεις» και τα σενάρια, ως συνήθως, εμπλέκουν μυστικά τάγματα, αλχημιστικές αναζητήσεις, θησαυρούς, δισκοπότηρα, πολιτικές και θρησκευτικές συνωμοσίες και οι λοιπές σκοτεινές, αλλά ελκυστικές θεωρίες. Τι εννοούσε ο Πουσσέν; Ή μήπως δεν εννοούσε απολύτως τίποτα και όλα αυτά θέλουμε να τα εννοούμε εμείς, καχύποπτοι ότι πίσω από το κάθε τι κρύβεται ένα μεγάλο μυστικό; Όποιο όμως και εάν είναι το νόημα των λέξεων, γεγονός παραμένει ότι η φράση αυτή αποπνέει μελαγχολία και προκαλεί το στοχασμό και την εσωτερική αναζήτηση, ενώ σίγουρα συνδέεται με έναν τύμβο και ένα κρανίο και βάσει των όσων έχουμε ήδη αναφέρει στο πρώτο μέρος, μέσα στο λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κλίμα της εποχής του Poussin και του Guercino, το νόημα δεν μπορεί παρά να είναι ότι ο θάνατος είναι παντού ακόμη και στον Παράδεισο.

Orator Ut Omnia Sunt Vanitas Ait Vanitas Vanitatum (O.U.O.S.V.A.V.V.)

The temple of the Holy Grail, Lohengrin mural cycle, by Wilhelm Hauschild (1827-1887)